یکی از شایع ترین درد هایی که افراد تجربه می کنند، سردرد است که بنابه علل مختلفی ایجاد می شود. علت اصلی بروز سردرد التهاب بافت های نواحی مختلف سر و یا وارد آمدن آسیب به آنهاست که به صورت سیگنال های عصبی به مغز انتقال می یابد. البته بایستی بدانیم که بافت اصلی مغز فاقد عصب حسی بوده و بروز هرگونه مشکل در بافت اصلی نمی تواند علت ایجاد سردرد باشد. از این رو، نوع سردرد و میزان شدت آن براساس میزان و نوع التهاب تعیین می گردد. فارغ از علل مختلفی که منجر به بروز این درد می شوند؛ انواع متنوع آن نیز جالب توجه است. در حالت کلی انواع سردرد به دو دسته تقسیم بندی می شود. دسته اول سردرد های معمول و اکثرا خفیفی است که بنابه دلایل ساده ای از جمله بی خوابی، گرسنگی یا خستگی به سراغ ما می آیند. اما دسته دوم سردرد های ناشی از بیماری هایی همچون تومور مغزی است که اغلب با شدت درد زیادی همراه بوده و برخلاف دسته اول، این نوع سردرد خطرناک محسوب شده و بایستی به پزشک مراجعه نمود.
موارد کثیری در دسته اول جای داشته و بیش از 150 نوع از آن مشاهده می شود.
عکس انواع سردرد
انواع سردرد هایی که شیوع بیشتری داشته و تقریبا همه افراد از کودکان گرفته تا سالمندان دچار آن می شوند؛ عبارتند از:
- میگرن: درد یک طرف سر را دربر می گیرد.
- خوشه ای: درد در اطراف یک چشم ظاهر می شود.
- تنشی یا عصبی: درد به صورت حلقه ای، دور سر را فرا می گیرد.
- سینوسی یا سینوزیت: درد در قسمت گونه و بینی ایجاد شده و به سمت پیشانی گسترش می یابد.
- سرویکوژنیک یا گردنی: درد در بالا و پشت سر ایجاد می شود.
- همی کرانیا کانتینوا: درد، یک طرف صورت و سر را شامل می شود.
سردرد میگرنی
دردی از نوع تپنده یا کوبنده که به صورت ضربان شدید از اعماق سر احساس می شود. این نوع سردرد عموما بین 2 ساعت طول می کشد و حتی ممکن است تا 3 روز نیز ادامه یابد و اغلب 4 مرتبه در ماه تکرار می گردد. در اکثر موارد درد در یک طرف سر بوده ولی برخی مواقع هر دو طرف سر را نیز دربر می گیرد و میزان بروز این سردرد در زنان سه برابر بیشتر از مردان است. از جمله عواملی که منجر به بروز میگرن می شوند؛ عبارتند از: اختلالات خواب، کاهش میزان آب بدن، حذف برخی از وعده های غذایی، اختلالات هورمونی و عوارض قرارگیری در معرض برخی مواد شیمیایی.
علائم سردرد میگرنی
- اختلالات بینایی
- حالت تهوع، استفراغ
- حساسیت به نور و صدا
- اختلال در صحبت کردن
- اختلال در بویایی و چشایی
- اختلال در انجام کارهای روزمره
- مشاهده خطوط و نقاط نورانی در پیش چشم
- ضعف عضلانی و بروز بی حسی در اعضای بدن
سردرد تنشی
جهت تشبیه این نوع سردرد چنین تصور نمائید که یک طناب یا باندی دور سر پیچیده شده و از هر دو طرف کشیده می شود و کلاه سفتی روی سر قرار دارد که به میزان فشار وارده می افزاید. از این رو به سردرد های تنشی، سردرد کلاه باند نیز گفته می شود. این سردرد در بانوان بیشتر از آقایان شایع است. میزان درد می تواند خفیف تا متوسط بوده که عموما شدت آن از آغاز تا پایان ثابت بوده ولی امکان افزایش یا کاهش آن نیز در طول سردرد وجود دارد. زمان درد از نیم ساعت تا چند ساعت متغیر است.
علائم سردرد تنشی
- احساس سستی ثابت در سر
- احساس سفتی یا فشار در اطراف سر
- احساس استرس یا تنش قبل از شروع سردرد
- احساس سفتی و درد در عضلات گردن، پیشانی و شانه
- شروع درد در پیشانی، شقیقه یا پشت چشم و ادامه دار به سمت پشت سر
دلایل سردرد تنشی
- کمبود خواب
- ورزش نکردن
- خستگی چشم و بدن
- استشمام دود سیگار
- پایین آمدن سطح آب بدن
- استرس، اضطراب یا افسردگی
- حضور در محل شلوغ و پر سر و صدا
- گرسنگی یا نداشتن وعده های غذایی کافی
سردرد خوشه ای یا کلاستر
دردی که در اطراف یا پشت یک چشم و به صورت ناگهانی ایجاد می شود و از جمله شدید ترین سردرد ها محسوب می گردد. شدت درد بلافاصله بعد از چند دقیقه به اوج خود رسیده و دردی مداوم و انفجاری است و گاهی نیز به صورت ضربانی و تپنده رخ می دهد. شیوع این درد در آقایان بیشتر از بانوان بوده و به ویژه در افرادی که سیگار و یا الکل مصرف می کنند؛ شدت بیشتری دارد. مدت زمان درد 15 دقیقه تا 3 ساعت به طول می انجامد و ممکن است به هنگام بروز درد تا 8 مرتبه در یک روز نیز تکرار شود. این نوع سردرد عموما در فصل های بهار و پاییز شروع می شود. دلایل مشخصی برای بروز این سردرد موجود نیست اما در اکثریت موارد به دلیل حساسیت فصلی و یا اختلال در ساعت بیولوژیکی بدن (هیپوتالاموس) ایجاد می شود.
علائم سردرد خوشه ای
- تعریق
- پوست رنگ پریده
- بی قراری و آشفتگی
- انسداد و آبریزش بینی
- تورم، قرمزی و برافروختگی صورت
- حساسیت به نور، جاری شدن اشک، بزرگ شدن مردمک چشم و افتادن پلک
سردرد سینوسی
در اثر التهاب حفره هایی به نام سینوس در سر، دردی عمیق و مداوم در گونه، پیشانی یا بینی ایجاد می شود که از جمله نشانه های آن این است که با خم کردن سر به جلو یا هنگام بیدار شدن از خواب؛ میزان درد تشدید می شود.
علائم سردرد سینوسی
- تب
- حالت تهوع
- آبریزش بینی
- پر شدن گوش
- حساسیت به نور و صدا
- انسداد مجاری بینی و ایجاد ترشحات غلیظ در آن
سردرد سرویکوژنیک یا گردنی
از جمله عللی که منجر به بروز این نوع می شوند، عبارتند از:
- تورم بافت
- آسیب عضلانی
- فتق دیسک گردن
- مشکلات مفصلی
- گره های عضلانی
- رشد غیر طبیعی استخوان
- فشار کم مایع مغزی نخاعی
- وضعیت بدنی ضعیف و کم توان
- از بین رفتن ماده ژله ای مانند درون دیسک ها
- بیرون زدگی دیسک های گردنی و وارد آوردن فشار بر روی نخاع و رشته های عصبی
همی کرانیا کانتینوا (Hemicrania Continua)
سردردی مزمن و مداوم که عموما روی یک طرف صورت و سر احساس می شود.
علائم Hemicrania Continua
- افتادگی پلک
- انقباض عنبیه چشم
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- قرمز یا اشک آلود شدن چشم ها
- تشدید درد با فعالیت بدنی
- در برخی مواقع داشتن حالت تهوع و استفراغ و حساسیت به نور و صدا
دلایل انواع سردرد
- ژنتیک
- قاعدگی
- بارداری
- مصرف الکل
- افزایش فشار خون
- تغییرات هورمونی
- فعالیت شدید ورزشی
- تغییرات آب و هوایی
- تغییر در الگوی خواب
- افسردگی و اضطراب
- استرس و فشار عصبی
- مصرف بیش از حد کافئین
- بی خوابی یا کیفیت بد خواب
- حذف یکی از وعده های غذایی
- حادثه و وارد آمدن ضربه به سر
- حساسیت به شلوغی و صدای زیاد
- مصرف داروهای خاص مانند هیدروکدون
- کشیدگی گردن یا کمر به دلیل وضعیت بد بدن
- انجام فعالیت های سنگین همچون دویدن، رابطه جنسی
- بیماری های شایع همچون سرما خوردگی، عفونت گلو، عفونت گوش
- حساسیت به برخی بوها همچون بوی سیگار، دود ماشین، عطر، مواد شیمیایی
- سینوزیت (التهاب سینوس ها)
- فارینژیت (التهاب یا عفونت گلو)
- اوتیت (عفونت یا التهاب گوش)
- مننژیت (عفونت یا التهاب پوشش اطراف مغز و نخاع)
- بیماری های خطرناک همچون آنوریسم (برآمدگی رگ خونی در مغز) یا تومور مغزی
راهکارهای تشخیص نوع سردرد
- معاینه فیزیکی توسط پزشک و بررسی علائم موجود
- بررسی ویژگی های سردرد از جمله زمان شروع درد و مدت اتمام آن، فاصله زمانی بین دو سردرد، شدت درد، محل درد
- بررسی سابقه پزشکی بیمار از جمله دارو های مصرفی فرد، بیماری ارثی، سایر بیماری هایی که ممکن است فرد مبتلا باشد، کنترل فشار خون و قند خون بیمار
و همچنین انجام آزمایشات لازم همچون:
- ام آر آی و سی تی اسکن
- آنژیوگرافی مغز برای دستیابی به وضعیت عروق خونی در مغز
- گرفتن آزمایش خون برای تعیین میزان رسوب گلبول های قرمز( ESR )
- نمونه گیری از مایع مغزی نخاعی ، برای تعیین خونریزی در مغز یا وجود عفونت
روش های درمان انواع سردرد
در ابتدا به روش های درمان خانگی اشاره می کنیم:
- ماساژ
- نرمشِ گردن
- دوش آب گرم
- ورزش کردن
- نوشیدن آب زیاد
- رژیم غذایی سالم
- کاهش استرس در زندگی
- عدم مصرف الکل و مواد کافئین دار
- کاهش استفاده از گوشی و تلویزیون
- استراحت در یک اتاق ساکت و تاریک
- کمپرس گرم یا سرد روی پیشانی، گردن، شقیقه ها و سر
- مصرف مسکن های بدون نسخه (آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، استامینوفن)
- استفاده از اسپری های استروئیدی بینی و آنتی هیستامین برای درمان سردرد سینوسی
روش های درمان سردرد با طب سنتی
- استشمام میخک
- استفاده از طب سوزنی
- نوشیدن دمنوش های گیاهی مانند بابونه
- ماساژ با روغن های گیاهی مانند بابونه، رزماری، اکالیپتوس و لاوندر
- استفاده موضعی از گیاهان دارویی مانند جعفری خرد شده و زنجیبل تازه
درمان سردرد با روش های پزشکی
این نوع درمان که روش پیشنهادی ماست، بهترین و اصولی ترین راهکار است. بسته به نوع و تشخیص پزشک، می تواند روش های زیر مورد استفاده قرار گیرد:
- فیزیوتراپی
- دارو درمانی
- رفتار درمانی توسط روانپزشک: آرامش ذهن و کنترل استرس
- الکترومیوگرافی (EMG): کنترل واکنش عضلات بیمار به استرس و در پی آن جلوگیری از سردرد های تنشی یا تسکین آن ها
- بوتاکس: تزریق بوتاکس به چند ناحیه از سر و گردن که منجر به قطع اعصاب ناحیه ی پیشانی و شقیقه ها و در نتیجه کاهش سردرد می شود.
- مسدود کننده های عصبی: انسداد اعصاب در نواحی درد برای بیمارانی که دارو درمانی برایشان مفید واقع نشده و از درد شدید رنج می برند.
انواع سردردهای نادر
سردردهای مداوم روزانه (NDPH)
علل مشخص و ثابتی برای ایجاد این نوع سردرد وجود نداشته ولی گاهی اوقات بر اثر عواملی همچون بیماری های عفونی و یا استرس، به طور ناگهانی آغاز شده و ممکن است تا 3 ماه نیز ادامه دار باشد. شدت درد عموما متوسط بوده اما امکان افزایش درد نیز وجود دارد. این سردرد علائم مشخصی نیز نداشته و برخی افراد علائم مشابه میگرن، یعنی حالت تهوع یا حساسیت به نور را تجربه می کنند.
سردردهای بازگشتی یا ریباند (استفاده بیش از اندازه از دارو)
مصرف بیش از حد دارو های مسکن به هنگام سردرد، منجر به افزایش تعداد دفعات سردرد شده و فرد درگیر یک چرخه تکراری درد می شود که با هر بار مصرف دارو و از بین رفتن تاثیر آن، درد مجددا شروع می شود و فرد مجبور به مصرف داروی بیشتر می گردد و این چرخه مضر ادامه می یابد و سردرد به طور دائم وجود خواهد داشت و علاوه بر آن کم کم بر میزان درد نیز افزوده می شود و سردرد های شدید تری گریبان گیر فرد می شود.
تنها راه حل برای قطع این زنجیره خطرناک، خودداری از مصرف بدون نسخه و خودسر داروهای مسکن (استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین) است. در این صورت با وجود اینکه بایستی سردرد را تحمل نمائیم ولی به مرور زمان از میزان درد ها کاسته شده و در نهایت به اتمام می رسد.
سردردهای خنجری یا چکشی
سردرد هایی کوتاه، شدید و شبیه به ضربات خنجر که بسیار اذیت کننده بوده و ممکن است چند بار در روز اتفاق بیفتد و تنها چند ثانیه طول میکشد. علت مشخصی برای این نوع سردرد وجود ندارد ولی امکان اینکه نشانه بیماری دیگری باشند؛ وجود دارد.
سردردهای رعد آسا
سردردی که بدون هیچ هشداری شروع شده و به اوج خود می رسد. این سردرد بایستی جدی تلقی گردد زیرا می تواند نشانه اختلالات خطرناکی در مغز باشد. از جمله موارد احتمالی عبارتند از:
- آسیب سر
- التهاب رگهای خونی اطراف مغز
- پارگی یا انسداد رگهای خونی اطراف مغز
- سکته مغزی در اثر انسداد رگ خونی در مغز
- سکته مغزی در اثر خونریزی رگ پاره شده در مغز
از دیگر مواردی که می تواند منجر به بروز این سردرد شود، تغییر فشار خون در اواخر بارداری است.
سردرد صبحگاهی
عوامل منفی تاثیرگذار بر کیفیت و میزان خواب می توانند به هنگام بیدار شدن از خواب منجر به بروز سردرد در افراد گردند. دردی که در جلوی سر یا بالای سر احساس می شود.
علل سردرد صبحگاهی
- افسردگی
- اضطراب
- آرتروز گردن
- مصرف زیاد دارو
- عدم نوشیدن آب کافی و در نتیجه پایین آمدن سطح آب بدن
- مصرف بیش از حد نوشیدنی های کافئین دار که بر جریان خون در مغز تاثیر منفی می گذارند.
سردردهای هورمونی
برخی از بانوان به هنگام دوران عادت ماهیانه که تغییرات هورمونی در بدنشان رخ می دهد؛ دچار سردرد می شوند. این نوع سردرد به میگرن قاعدگی نیز معروف است. این درد عموما 2 روز قبل از شروع پریود و یا در 3 روز اول قاعدگی ایجاد می شود. میگرن قاعدگی با علائمی همچون حالت تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صدا همراه است. در این دوران بانوان دچار کم خونی، بی خوابی و استرس و بدخلقی می شوند که در ایجاد سردرد بی تاثیر نیستند. از دیگر عوامل مربوط به تغییرات هورمون ها، بارداری و مصرف قرص های ضد بارداری است که منجر به بروز سردرد می شوند. بانوانی که قبل از دوران قاعدگی و یا قبل از بارداری نیز دچار سردرد هایی همچون میگرن باشند؛ در این دوران نیز سردرد را تجربه می کنند.
سردردهای حرکتی
به طور معمول افراد پس از انجام فعالیت هایی همچون ورزش های سنگین دچار سردرد می شوند. به موجب افزایش جریان خون در مغز و تورم عروق خونی در دو طرف سر احساس دردی که در اکثر موارد طولانی نیست و به صورت ضربان دار؛ گریبان گیر افراد می شود. برای مثال در حین رابطه جنسی و یا بعد از اتمام رابطه این سردرد ایجاد می شود. بروز این نوع درد عادی بوده و عموما بعد از چند دقیقه یا چند ساعت به اتمام می رسد.
سردرد در کودکان
بی قراری ها و گریه های بیش از حد کودکان میتواند به علت سردرد هایی باشد که در اثر عواملی همچون بی خوابی و یا بیماری هایی مانند مننژیت باشد که کودک را آزار می دهد. چنانچه سردرد با علائم زیر همراه باشد، خطرناک محسوب می شود:
- بی خوابی شبانه
- تورم و سفتی گردن
- حالت تهوع و استفراغ
- سردرد ایجاد شده در اثر وارد آمدن ضربه بر سر کودک
سردرد هیپنیک (ساعت زنگ دار)
دردی ضربان دار که معمولا در دو طرف سر احساس می شود و ممکن است خفیف یا شدید باشد. این مورد معمولا در ساعت مشخصی از شب رخ داده و منجر به بیدار شدن فرد از خواب می گردد. علائم آن مشابه میگرن بوده و افراد حالت تهوع و استفراغ و هم چنین حساسیت به نور و صدا را تجربه می کنند. علت مشخصی برای این سردرد وجود نداشته و عموما در افراد بالای 50 سال ایجاد می گردد.
سردردهای پس از سانحه
سردردهایی که معمولاً 2 الی 3 روز پس از آسیب دیدگی سر شروع می شوند و گاهی اوقات شدت می یابند.
علائم این نوع:
- سرگیجه
- سبکی سر
- اختلال در تمرکز
- اختلال در حافظه
- خستگی مفرط و سریع
تومور مغزی
به موجب بیماری های خطرناکی همچون تومور مغزی سردرد هایی بیماران را اذیت می کند که با علائمی همچون حالت تهوع و استفراغ همراه خواهد بود. این نوع سردرد به هنگام خم کردن سر به جلو شدت می یابد. در این حالت در اثر فشار ناشی از وجود بافت توموری در جمجمه و اتساع عروق خونی و خونریزی آن ها؛ بیماران دچار سردرد می گردند.
راهکارهای پیشگیری
- ورزش کردن
- ترک سیگار و الکل
- خواب کافی (8 ساعت)
- نوشیدن آب کافی (8 لیوان)
- داشتن رژیم غذایی سالم و مفید
- کاهش یا حذف فست فود از وعده های غذایی
- افزایش میزان مصرف سبزیجات و میوه جات
- انجام ورزش هایی همچون یوگا برای دستیابی به آرامش و رفع استرس و اضطراب
جمع بندی
اکثریت سردردها جزو سردردهای شایع محسوب شده و جای نگرانی نداشته و نیاز به درمان خاص یا مراجعه به پزشک ندارند. مطابق با علائم یاد شده اکثر مواقع می توان نوع سردرد را تشخیص داد ولی برخی مواقع علائمی مشاهده می شود که بین چند نوع سردرد مشترک بوده و از این رو نمی توان به راحتی نوع سردرد را مشخص نمود. در چنین وضعیتی مراجعه به پزشک متخصص برای تشخیص صحیح و درمان مناسب ضروری است.
از دیگر مواردی که مراجعه به پزشک لازم و ضروری است؛ عبارتند از:
- تب
- تشنج
- ضعف
- سفتی گردن
- تغییرات رفتاری
- اختلال در بینایی
- عدم تعادل و سرگیجه
- بالا بودن شدت سردرد
لطفا توجه داشته با وجود اینکه این مطلب بصورت کامل تهیه شده، اما پیشنهاد ما این است که برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.
در صورت تمایل به مطالعه بیشتر در خصوص بیماری های دیگر:
- دیابت، نحوه تشخیص و روش های درمان آن
- چربی خون، نحوه تشخیص و روش های درمان آن
- کبد چرب، نحوه تشخیص و روش های درمان آن
برای مشاهده تمامی مطالب به دسته بندی سلامت و پزشکی مراجعه نمایید.