کبد چرب

کبد چرب یک بیماری شایع است که به دلیل تجمع بیش از حد چربی در کبد ایجاد می شود. بدین صورت که چربی اضافی در سلول های کبدی ذخیره شده و در آنجا تجمع می یابند. بیماری کبد چرب (FLD)، به عنوان استئاتوز کبدی نیز شناخته می شود. داشتن مقادیر کم چربی در کبد طبیعی است؛ ولی زمانی که میزان چربی به 5 تا 10 درصد وزن کبد برسد مشکل ساز می شود. اکثر افراد مبتلا به این بیماری اغلب هیچ علامتی ندارند و مشکلات جدی گریبان گیر آنها نیست. اما گاهی اوقات ممکن است خستگی یا درد در سمت راست بالای شکم داشته باشند. چربی بیش از حد در کبد می تواند باعث التهاب کبد شده و به آن آسیب رساند و منجر به ایجاد زخم شود و در موارد شدیدتر باعث نارسایی کبد شود.

تشریح عملکرد کبد

کبد دومین عضو بزرگ بدن و یک اندام ضروری با عملکرد های متعدد حمایت کننده از زندگی است که وظایف زیر را بر عهده دارد:

ذخیره آهن
ساخت پروتئین برای بدن
تبدیل مواد مغذی به انرژی
تولید صفرا که به هضم غذا کمک می کند.
ایجاد موادی که به لخته شدن خون کمک می کند.
با ایجاد فاکتورهای ایمنی، باکتری ها و موادی که می توانند به بدن آسیب برسانند را از خون حذف نموده و به مقاومت بدن در برابر عفونت ها کمک می کند.

مضرات بیماری کبد چرب

در بیشتر موارد بیماری کبد چرب هیچ مشکل جدی ایجاد نمی کند یا مانع از عملکرد طبیعی کبد نمی شود. مرحله اولیه بیماری، کبد چرب ساده است که اگر پیشرفت نکند تا حد زیادی بی ضرر است. اما برای 7 تا 30 درصد افراد مبتلا، بیماری با گذشت زمان شدت یافته و طی 3 مرحله پیشرفت می کند:

مرحله استئاتوهپاتیت: کبد ملتهب یا متورم می شود که به بافت آن آسیب می رساند.

فرآیند فیبروز: بافت اسکار در جایی تشکیل می شود که کبد آسیب دیده است. با این حال کبد هنوز هم می تواند به عملکرد طبیعی خود ادامه دهد.

سیروز کبدی: فیبروز شدید کبدی که در نتیجه آسیب شدید به کبد است. بافت اسکار سخت که جایگزین بافت سالم کبد می شود، عملکرد کبد را کند می کند. در نهایت می تواند عملکرد کبد را به طور کامل مسدود کند. سیروز می تواند منجر به نارسایی کبد و سرطان کبد شود. این شدیدترین مرحله است و آسیب کبدی ناشی از سیروز، دائمی است و ممکن است فرد به پیوند کبد نیاز داشته باشد. به همین دلیل بسیار مهم است که در وهله اول از توسعه آن جلوگیری نمود.

انواع بیماری کبد چرب

دو نوع اصلی این بیماری عبارتند از: الکلی (AFLD) و غیر الکلی (NAFLD)
کبد چرب در دوران بارداری (AFLP) نیز ممکن است اتفاق بیفتد، اگرچه غیر معمول است.

بیماری کبد چرب ناشی از الکل

این نوع بیماری ناشی از نوشیدن زیاد الکل است. مصرف زیاد الکل می تواند منجر به ایجاد فرآیند های خاصی در کبد شده و مواد تولید شده با اسیدهای چرب ترکیب و منجر به تشکیل انواع چربی شوند که می توانند در کبد انباشته شوند. در ایالات متحده حدود 5٪ از مردم به این نوع از بیماری کبدی مبتلا هستند. اگر در افراد مبتلا التهاب یا عوارض دیگری وجود نداشته باشد، این بیماری به عنوان کبد چرب الکلی ساده شناخته می شود. اما نوع پیشرفته آن استئاتوهپاتیت الکلی (ASH) است. زمانی که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه می شود که به هپاتیت الکلی نیز معروف است و اگر به درستی درمان نشود، می تواند باعث فیبروز کبدی شود.

بیماری کبد چرب غیر الکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) در افرادی که زیاد الکل مصرف نمی کنند رخ می دهد. البته علت بیماری در این افراد کمتر مشخص است و این امکان وجود دارد که بدن آنها بیش از حد چربی تولید کند یا به اندازه کافی چربی را متابولیزه نکند. عوامل متعددی مانند چاقی و دیابت می توانند خطر ابتلا به این نوع بیماری را افزایش دهند. در این نوع اگر در افراد مبتلا التهاب یا سایر عوارض وجود نداشته باشد، این وضعیت به عنوان NAFLD ساده شناخته می شود که در حالت پیشرفته تر، استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) است. زمانی که تجمع چربی اضافی در کبد با التهاب همراه است. مورد NAFLD تقریبا حدود 30 درصد از مردم در کشورهای غربی و 10 درصد از مردم در آسیا را تحت تاثیر قرار می دهد.

عوامل و شرایط ایجاد بیماری کبد چرب غیر الکلی

اصلی ترین عامل خطر برای NAFLD نوشیدن مقدار زیاد الکل است. تحقیقات نشان داده است مردانی که روزانه 40 تا 80 گرم و زنانی که 20 تا 40 گرم الکل، در طی 10 تا 12 سال مصرف می کنند در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید کبدی مرتبط با الکل هستند. علاوه بر مصرف زیاد الکل، سایر عوامل خطر برای AFLD عبارتند از:

سن بالا
سیگار کشیدن
اضافه وزن یا چاقی
برخی از شرایط ژنتیکی نادر
برخی از انواع عفونت ها مانند هپاتیت C
ابتلا به دیابت نوع 2 یا مقاومت به انسولین
زنان یائسه (زنی که پریودش قطع شده است)
داشتن سندرم متابولیک (مقاومت به انسولین، فشار خون بالا، کلسترول بالا و سطح تری گلیسیرید بالا)
مبتلایان به آپنه انسدادی خواب (یک راه هوایی مسدود شده که باعث توقف و شروع تنفس در طول خواب می شود)
مصرف برخی از داروهای تجویزی، مانند آمیودارون (Cordarone)، دیلتیازم (Cardizem)، تاموکسیفن (Nolvadex) یا استروئیدها

اصلی ترین عوامل خطر برای NAFLD نیز عبارتند از:

بارداری
سن بالا
دیابت نوع 2
کلسترول بالا
سندرم متابولیک
تری گلیسیرید بالا
اضافه وزن یا چاقی
کاهش وزن سریع
مقاومت به انسولین
آپنه انسدادی خواب
قرار گرفتن در معرض سموم خاص
داشتن سابقه خانوادگی بیماری کبدی
سابقه برخی عفونت ها مانند هپاتیت C
سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
شرایط ژنتیکی نادر، مانند بیماری ویلسون یا هیپوبتالیپوپروتئینمی
مصرف برخی داروها، مانند متوترکسات (Trexall)، تاموکسیفن (Nolvadex) و آمیودارون (Pacerone)

کبد چرب حاد بارداری (AFLP)

کبد چرب حاد بارداری (AFLP) زمانی است که در دوران بارداری چربی اضافی در کبد ایجاد می شود. این یک عارضه نادر اما جدی بارداری است. علت دقیق ناشناخته است، اگرچه ممکن است یکی از دلایل آن ژنتیک باشد. هنگامی که AFLP ایجاد می شود، معمولاً در سه ماهه سوم بارداری ظاهر می شود. در صورت عدم درمان، خطرات جدی برای سلامتی مادر و نوزاد به همراه دارد. اگر پزشک AFLP را تشخیص دهد، نوزاد را در اسرع وقت به دنیا می آورد و ممکن است مادر چند روز پس از زایمان نیاز به مراقبت داشته باشد که سلامت کبد احتمالا ظرف چند هفته پس از زایمان به حالت عادی باز می گردد.

چاقی شایع ترین علت ابتلا به بیماری کبد چرب است. اگرچه کودکان و جوانان نیز ممکن است به بیماری کبد چرب مبتلا شوند، اما این بیماری در میانسالان شایع‌ تر است. به یاد داشته باشید که داشتن عوامل خطر به این معنی است که در مقایسه با افرادی که فاکتورهای خطر ندارند، در معرض خطر ابتلا به بیماری کبد چرب هستید. اگر یک یا چند عامل خطر برای بیماری کبد چرب دارید، مراجعه به پزشک الزامی می باشد.

مطلب پیشنهادی: چگونه لاغر شویم

علائم بیماری کبد چرب

افراد مبتلا به بیماری کبد چرب اغلب هیچ علامتی ندارند تا زمانی که بیماری به سیروز کبدی پیشرفت کند. گاهی اوقات بیماری کبد چرب را بیماری کبد خاموش می نامند. این به این دلیل است که می تواند بدون ایجاد هیچ علامتی اتفاق بیفتد. اکثر افراد مبتلا به NAFLD با چربی در کبد خود زندگی می کنند بدون اینکه دچار آسیب کبدی شوند. تعداد کمی از افرادی که در کبدشان چربی دارند دچار NASH می شوند. NASH که به سیروز تبدیل می شود می تواند علائمی مانند احتباس مایعات، خونریزی داخلی، تحلیل عضلات و سردرگمی ایجاد کند. افراد مبتلا به سیروز در طول زمان ممکن است دچار نارسایی کبد شوند و نیاز به پیوند کبد داشته باشند. از جمله علائم سیروز کبدی عبارتند از:

حالت تهوع
کاهش وزن
خارش پوست
ورم شکم و پاها
ادرار تیره رنگ
مدفوع رنگ پریده
از دست دادن اشتها
افزایش خطر عفونت
کبودی یا خونریزی آسان
ضعف یا احساس خستگی
تجمع مایع در شکم (آسیت)
بزرگ شدن سینه در مردان
خستگی شدید یا آشفتگی ذهنی و گیجی
پوست مایل به زرد و سفیدی چشم (یرقان)
خوشه های شبکه مانند رگ های خونی زیر پوست
درد شکم یا احساس پر بودن در سمت راست بالای شکم
فشار خون پورتال، زمانی که فشار خون در ورید پورتال کبد بیش از حد بالا باشد.
برخی از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب دچار عوارضی از جمله زخم شدن کبد می شوند.

طریقه تشخیص بیماری کبد چرب

از آنجایی که بیماری کبد چرب اغلب هیچ علامتی ندارد، تنها پزشک متخصص با انجام آزمایشات لازم قادر به تشخیص خواهد بود . برای تشخیص کبد چرب، پزشک سابقه پزشکی شما را دریافت نموده و یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. معاینه بدنی برای بررسی التهاب کبد اولین مرحله است که پزشک ممکن است شکم شما را لمس یا فشار دهد. اگر کبد شما بزرگ شده باشد، ممکن است آن را احساس کند. با این حال، ممکن است کبد بدون بزرگ شدن ملتهب شود. از اینرو ممکن است نتواند تشخیص دهد که کبد ملتهب شده است یا خیر.

مرحله بعد تجویز یک یا چند آزمایش است. برای مثال، پزشک ممکن است آزمایش آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و تست آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را برای بررسی آنزیم های کبدی تجویز کند. این بیماری معمولاً زمانی تشخیص داده می شود که آزمایش خون معمولی برای بررسی کبد انجام دهید. در بسیاری از موارد، بیماری کبد چرب پس از نشان دادن افزایش آنزیم های کبدی در آزمایش خون تشخیص داده می شود. افزایش آنزیم های کبدی نشانه التهاب کبد است.

اگر نتایج آزمایش برای افزایش آنزیم های کبدی مثبت باشد، احتمالاً پزشک آزمایش های بیشتری را برای شناسایی علت التهاب تجویز می کند.

در حالت کلی آزمایشات لازم برای تشخیص کبد چرب عبارتند از:

سونوگرافی یا توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) برای گرفتن تصویری از کبد تا رسوبات چربی را نشان دهد.

تنها راه برای اطمینان از اینکه بیماری کبد چرب تنها علت آسیب کبد است؛ بیوپسی کبد (نمونه بافت از کبد با سوزن) است که میزان پیشرفت بیماری را نیز مشخص می کند. سوزن یک تکه کوچک از بافت کبد را که می توان زیر میکروسکوپ مشاهده کرد، برمی دارد.

سونوگرافی FibroScan یک سونوگرافی تخصصی است که گاهی اوقات به جای بیوپسی کبد برای تعیین میزان چربی و بافت اسکار در کبد استفاده می شود.

آزمایشی به نام الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE، FibroScan) نیز وجود دارد. این آزمایش از امواج صوتی با فرکانس پایین برای اندازه گیری سفتی کبد استفاده می شود که می تواند به بررسی جای زخم کمک کند.

هم چنین اطلاع یافتن پزشک از موارد زیر در تشخیص بیماری تاثیرگذار خواهد بود:

سابقه پزشکی خانوادگی شما، از جمله هرگونه سابقه بیماری کبدی
مصرف الکل و سایر عادات سبک زندگی شما
هر شرایط پزشکی که ممکن است داشته باشید.
هر دارویی که ممکن است مصرف کنید.
تغییرات اخیر در سلامت شما
حالاتی همچون خستگی، از دست دادن اشتها یا علائم غیر قابل توضیح دیگری را که تجربه کرده اید.

در نهایت طبق آزمایشات انجام گرفته نتیجه تشخیص بدین صورت خواهد بود که:

اگر چربی دارید اما التهاب یا آسیب بافتی ندارید، تشخیص NAFLD است.
اگر چربی، التهاب و آسیب کبدی دارید، تشخیص NASH است.
اگر نوعی بافت اسکار در کبد خود به نام فیبروز دارید، ممکن است به سیروز مبتلا شده باشید.

نحوه درمان بیماری کبد چرب و یا پیشگیری از بروز آن

هیچ دارویی به طور خاص برای بیماری کبد چرب وجود ندارد. پزشکان برای کمک به افراد مبتلا توصیه می کنند که تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنند که می تواند به طور قابل توجهی سلامتی را بهبود بخشد. هم چنین بهترین راه برای جلوگیری از بیماری کبد چرب پیروی از سبک زندگی سالم و انجام کارهایی است که سلامتی کلی را حفظ می کند که عبارتند از:

کاهش وزن
اجتناب از نوشیدن الکل
حداقل 30 دقیقه ورزش کردن در بیشتر روزهای هفته
مصرف داروها برای کنترل دیابت، فشار خون، کلسترول و تری گلیسیرید
خودداری از مصرف داروها و مکمل هایی که برای کبد مضر هستند. برای مثال داروهای OTC.
ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی که غنی از مواد مغذی باشد و کالری اضافی، چربی اشباع شده و چربی های ترانس در آن کم باشد.
مصرف ویتامین E و تیازولیدین دیون ها (داروهای مورد استفاده برای درمان دیابت مانند Actos و Avandia) در موارد خاص. مکمل های ویتامین E ممکن است به بهبود سطوح ALT و AST، التهاب و چربی اضافی در NAFLD کمک کنند.
افراد مبتلا به AFLD ، بایستی به طور کامل از الکل خودداری کنند. همچنین ممکن است در صورت داشتن اختلال مصرف الکل (AUD) یک برنامه سم زدایی و مشاوره مورد نیاز باشد.
چندین عفونت ویروسی نیز می تواند به کبد آسیب برساند. برای محافظت از سلامت کبد، پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند واکسن های هپاتیت A و هپاتیت B را دریافت کند.
بسته به وضعیت بیمار، ممکن است غربالگری های منظم برای هپاتیت C را نیز مورد نیاز باشد.

رژیم مناسب برای درمان و یا پیشگیری

اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، ممکن است پزشک شما را تشویق کند که رژیم غذایی خود را برای کمک به درمان این بیماری و کاهش خطر عوارض تغییر دهید. برای کاهش وزن آهسته اما پیوسته از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. زیرا کاهش وزن سریع در واقع می تواند بیماری کبد چرب را بدتر کند. پزشکان اغلب رژیمی را توصیه می کنند که شامل همه گروه های غذایی باشد. از جمله میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی، لبنیات کم چرب و چربی ها و روغن های سالم.

از دیگر توصیه های پزشکان در این باره عبارتند از:

کاهش مصرف غذاهای پرکالری
کاهش مصرف غذاهایی که دارای مقادیر زیر هستند:
- سدیم (نمک)
- کربوهیدرات های تصفیه شده، مانند شیرینی، برنج سفید، نان سفید، یا سایر محصولات غلات تصفیه شده
- چربی های اشباع شده که در غذاهایی مانند گوشت قرمز، لبنیات پرچرب و غذاهای سرخ شده یافت می شود.
- چربی های ترانس که در غذاهای سرخ شده و بسیاری از خوراکی های فرآوری شده وجود دارد.
افزایش مصرف فیبر زیرا می تواند به بهبود عملکرد کبد کمک کند. نمونه ای از غذاهای غنی از فیبر شامل میوه ها و سبزیجات تازه، حبوبات و غلات است.
نوشیدن مقدار زیادی آب می تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و همچنین بهبود سلامت کبد کمک کند.

جمع بندی و نتیجه گیری

بیماری کبد چرب زمانی بروز می یابد که چربی اضافی در کبد انباشته می شود. بسیاری از افراد مبتلا به بیماری کبد چرب تا زمانی که آسیب شدید کبدی رخ ندهد، علائم قابل توجهی را تجربه نمی کنند. اما بیماری کبد چرب را به عنوان یک علامت هشدار دهنده اولیه در نظر بگیرید تا به شما در جلوگیری از یک بیماری کشنده کبدی مانند سیروز یا سرطان کبد کمک کند.
هنگامی که بیماری کبد چرب درمان نشود، می تواند به التهاب، فیبروز و سیروز تبدیل شود. جای زخم ناشی از سیروز برگشت پذیر نیست. اگر به سیروز مبتلا شوید، خطر ابتلا به سرطان کبد و نارسایی کبد را نیز افزایش می دهد. این عوارض می تواند تهدید کننده زندگی باشد. به طور کلی بهترین راهکار برای مقابله با این بیماری، آغاز درمان در مراحل اولیه، قبل از فیبروز و سیروز است و برای اینکه بهترین نتیجه را بدست آوریم، پیروی از برنامه درمانی توصیه شده توسط پزشک و پیروی از سبک زندگی سالم مهم است.